ल्हो-वर्ष, छार्-नयाँ।साँच्चैनयाँउमंगरल्याउनेल्होछर।बाह्रवटाजिवजन्तुहरुकोनामलेगनिनेल्होछारले२८४७वटावर्षहरुपारगर्दैछ।हाम्रोसभ्यताकोविशिष्टईतिहासबनाउदैछ।तिमीफलानोल्हो, उफलानोल्हो, मोफलानोल्होभन्नेगरेकोतमोइलेपनिसम्झिनसक्नेभएदेखीनैथाहापाएकोहुँ।गाउँघरकोआखेहरुऔँलामाल्होगन्दैउमेरपत्तालगाउँथ्यो (लगाउँछ) ।ल्होकोचक्रगन्दैकोकतीवर्षकोभयो, कतीवर्षसानो, ठुलोपत्तालगाउनेचलनछ।सामान्यतयामाघमाल्होफेरिन्छ।तामाङसमाजमाल्होरजन्मेकोमहिनावर्षकोआधारमाउमेरगन्नेचलनछ।जस्तो: कोहीव्यक्तीवैशाखमाजन्मेकोछभनेमाघ(ल्होछर) देखीअर्कोवर्षमाटेकेकोमानिन्छ।जन्मेकोमहिनाकोआधारमावैशाखदेखी।यसरीहाम्रोसभ्यतारजीवनशैलीबनेकोरहेछल्होछार।सम्भत: सबैभन्दापुरानोमितीगन्नेचलनल्होछारनैहुनुपर्छ।यसबाटहाम्रोसभ्यतारसंस्क्रितीकतीपुरानोरऐतिहासिकछभन्नेथाहापाईन्छ।दक्षिणपुर्वीएसियाकोप्राय: सबैमुलुकमाचन्द्रपात्रोकोप्रयोगहुनुरल्होछरपनियसैमाआधारितहुनुलेयसलेसिंगोदक्षिणपुर्वीएसियाकोसभ्यतारसंस्कृतिकोप्रतिनिधित्वगर्दछ।यसलाईदक्षिणपुर्वीएसियानहरुको(मङगोल मुलको) साझा संस्क्रिती र एकताको सुत्रको रुपमा लिनु सकिन्छ ।
जानी नजानी हाम्रो जीवनको परीपुरक र अविछिन्न रहेको ल्होछार शब्दसँग भने पछी मात्र परिचित भएझैँ लाग्थ्यो । ल्होछार मान्नु पर्छ भन्ने कुराहरु सुन्दा के होला यो ल्होछार भन्ने जस्तो लाग्थ्यो । शायद, अरुलाई पनि त्यस्तै लागेको हुनुपर्छ । किन कि ल्होछार भनेर कुनै पर्व मनाउने चलन हाम्रो समाजमा थिएन । बुझ्दै जाँदा, चेतनाको आँखा खोल्दै जाँदा पत्ता पायो एक धर्म, एक भाषा र भेषको नीति लिएको यस देशको शासकहरुले निर्मम तरिकाले हाम्रो सामाजिक संरचना, जीवनशैली र संस्कृतिमाथि दमन गर्दै लगेको रहेछ । हिन्दूकरण र खस एक जातिय ज्यादातिले हाम्रो संस्क्रिती मौलिकता र पहिचानको समुल नष्ट हुने स्थितिको श्रीजना गरेको रहेछ । धन्न हाम्रो पुर्खाहरुले लुकिछिपी हाम्रो सभ्यताको धरोहरको जग भने जोगाइ राखेछन । आफ्नो पहिचान र संस्कृतिको माया कसलाई पो हुंदैन र! यसैको रक्षा र निरङ्कुशताबाट मुक्ती पाउन यस् देशक शोषित, पीडित आदिवासी, दलित वर्गले विभिन्न कालखन्डमा संघर्ष गर्दै आएको छ । कयौँ योद्धाहरुले मुक्ती लडाईंमा बलिदानी दिएर शहिद बने । जसको फलस्वरुप शासकहरुले आफ्नो जालोलाई बिस्तारइ खुकुलो पार्दै लानु वाध्य बनायो । हामी हाम्रो गुमेको पहिचान, ईतिहास, सभ्यता, संस्क्रिती अनी भुमिको खोजी गर्न थालयौँ । ल्होछार जस्तो महान र हाम्रो जीवनको अभिन्न परम्पराको निरन्तरता र मनाउनु पाउनु हाम्रो जन्मसिद्ध अधिकार रहेको कुराहरु बिस्तारै हाम्रो समाजमा जाग्रित हुँदै गयो । सांस्क्रिती सामाजिक आन्दोलनको यो अभियानमा अग्रिणी संस्था नेपाल तामाङ घेदुङको भूमिका हामीले बिर्सनु हुँदैन । जसको पहलमा २०५१ सालदेखी ल्होछारले राष्ट्रिय पर्वको मान्यता सहित १ दिन भए पनि विदा पाइ आएको छ ।
तर ल्होछारको मौलिकता र के कसरी मनाउने भन्ने विधी विधान बारे अझै तामङ समाज अनविज्ञ जस्तै रहेको छ । त्यसको सट्टा शहरको कुनै ठाउँ, चोक, आदिमा गरिने मेला र कार्यक्रमलाई नै ल्होछार मनाएको भन्ने मानसिकताको बिकास भएको देखिन्छ । विकट र टाढाको तामाङ बस्तिहरुमा त अझै चेतनाको लहर पुग्नै सकेको छैन । मेला र कार्यक्रमहरु मनोरन्जन र सबैलाई एकै ठाउँमा भेटघाट गराउनको लागि गर्ने हो । ल्होछार मेलाहरु घेदुङ्ले समाजमा जागरण ल्याउन चलाएको अभियान रुपमा आयोजना गर्ने कार्यक्रम हो । ल्होछार मान्ने नै यसरी हो कि भन्ने प्रभाव जनमानसमा परेको छ । ल्होछारको अवसर पारी रमाइलो मेला कार्यक्रम गर्नु र विधिवत ल्होछार मान्नु भिन्न कुराहरु हुन । तर संघ संस्थाहरु जनतालाई यो कुरा बुझाउन असफल देखिन्छ । हाम्रो लोप हुँदै गएको संस्क्रिती र पहिचानमा विकृतिहरु प्रशस्त देखिन्छ । पहिचान जोगाउनु पर्ने रहेछ भनी बुझ्नेले पनि सही मार्गदर्शन नपाएर हुन सक्छ विक्रित रुपमा प्रयोग गरी रहेको छ । जस्तो: तामाङ सेलोमा नाँच्दा डम्फुको साटो नाङ्लो हातमा लिने, एउटा बक्खु बाहेक शिरमा कालो टोपी अनी कालो दौरा सुरुवाल जुन नेवारी पोशाकको रुपमा चिनिन्छ लगाउनु, महिलाहरुले गुरुङ र मगरले प्रयोग गर्ने पहेंलो पटुकी र घलेक ओड्नु, रातो चुरा र पोते लाउनु । यी सबै हाम्रो पहिचानमा देखिएको विक्रित रुपहरु हुन । यो जानाजानी भन्दा पनि नजानेर धेरै यस्तो भएको जस्तो लाग्छ । यसो हुँदा हाम्रो आफ्नोपन ओझेलमा पर्न गइ हामी चाँही पुच्छर विनाको बांदरजस्तो हुन जाने स्थिती छ । संस्कार संस्क्रिती भनेको अग्रजले जे गर्यो आउँदो सन्ततिले त्यसै अवलम्वन गर्ने हो । बाहुनाले किरिया गर्दा पूजाको सामन छोएर अशुभ गरिदेला भन्ने डरले घरमा भएको बिरालो बाँध्ने गरेको र उसको मृत्युपछी छोराले किरिया गर्दा बिरालो बाँधु पर्ने रहेछ भन्ने मानसिकता पर्न गई बिरालो खोजेर भए पनि ल्याएर बाँधेको कथा जस्तो हामीले जे गर्छै आउँदो पुस्ताले गर्ने त्यही हो । त्यसैले अब हामीले हाम्रो बिशुद्ध पहिचान कसरी बनाउने कसरी जोगाइराख्ने । अरुभन्दा प्रिथक कसरी राखिरहने भन्ने बारे गम्भिर भएर सोच्नु पर्छ जस्तो लाग्छ । त्यसैले अब हाम्रो जिम्मेवार निकाय देखी हामी सबै तामाङहरुले हाम्रो मौलिक पहिचानहरुको संरक्षण र बिकासमा लागौँ । थुजेछे ।
Hi everyone. I call myself a Traveller boy. Born on the lap of mountains. Doing down to up and up to down the mountain for survival is all about how we live. colours of life and culture waving in Buddhist prayer flags and spinning prayer wheel symbolises endless journey of life. And at the same time its all about being happy, keep peace and harmony. Tashi Delek!
